Cerkiew w Brunarach stoi w centrum wsi, przy moście rzeki Białej. Sama wieś podzielona jest na Brunary Wyżne i Niżne, ciągnie się na długości 4 km. w dolinie rzeki Białej, między Florynką, a Śnietnicą.Tereny na których znajduje się wieś były od bardzo dawna nawiedzane przez ludzi. Znaleziono na tych terenach figurkę pochodzącą z III – IV wieku, znajduje się ona w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. Brunary zostały założone na prawie niemieckim w 1335 roku przez króla Kazimierza Wielkiego, a w 1547 roku biskup krakowski Samuel Maciejowski przeniósł wieś na prawo wołoskie. W XIX i XX wieku gospodarze z Brunar byli znani z hodowli wołów.
Pierwszą cerkiew w Brunarach wzniesiono w 1616 roku, następną w 1653, a obecna cerkiew została zbudowana pod koniec XVIII wieku, możliwe iż w roku 1797. W latach 1830 – 31 została znacznie przebudowana, dostawiono wtedy nowe prezbiterium,
a stare połączono z nawą. Wykonano także stropy, oraz nowy dach. Cerkiew w typie zachodnio-północnym, orientowana, drewniana o konstrukcji zrębowej, wieża ma konstrukcję słupową. Cerkiew jest złożona trochę nietypowo, gdyż składa się z czterech połączonych części: nowego trójbocznie zamkniętego prezbiterium, starszego połączonego z nawą jednym dachem, oraz wieży z babińcem znajdującym się w przyziemiu. Ściany cerkwi oszalowane są pionowymi deskami, dachy podbite gontami, oraz kryte blachą. Nad nawą i dawnym prezbiterium dach jest łamany, namiotowy. Prezbiterium zaś dachem wielopołaciowym. Nakryte są kopulastymi baniami z pozornymi latarniami podobnie jak wieża. Wnętrze nakryto stropami płaskimi. W babińcu znajduje się chór muzyczny wsparty na dwóch dużych słupach ozdobionych ornamentami roślinnymi.Teren cerkwi otacza niski mur z kamienia z trzema bramkami.
Polichromia ornamentalna pochodzi z trzech okresów, w nawie z końca XVIII wieku, w prezbiterium z XIX wieku, wykonaną przez Antoniego i Józefa Bogdańskich, natomiast w babińcu z początku wieku XX. Zachował się ikonostas barokowy pochodzący z XVIII wieku, poza carskimi wrotami. Trzy ołtarze barokowe, dwa mniejsze pochodzące z XVII wieku, jeden z ikoną Piety, drugi z obrazem Przemienienia Pańskiego. Trzeci ołtarz główny, rokokowy pochodzi z XVIII wieku, z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W cerkwi podziwiać możemy jeszcze ambonę barokową z XVIII wieku, z wymalowanymi na niej postaciami ewangelistów. Na belce tęczowej znajduje się namalowany Krucyfiks, oraz przedstawienie Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty. Na południowej ścianie zawieszona jest ikona Opieki Bogurodzicy pochodząca z XVIII wieku.
Warto też zwrócić uwagę na rokokową ławę z malowanymi na niej dekoracjami.
Tekst: http://beskidniski.com.pl/cerkwie-i-koscioly/cerkiew-w-brunarach.html
Autor zdjęcia Henryk Bielamowski
